پیگمنت ها ترکیباتی هستند که با افزودن به مواد به آن‌ها رنگ می‌دهند. این محصولات پودرهایی طبیعی و مصنوعی هستند. امروزه این رنگدانه ها در صنایع مختلفی کاربرد دارد. رنگدانه ها در اشکال و اندازه‌های گوناگون وجود دارند. البته باید توجه داشته باشید که رنگ‌ها با رنگدانه ها متفاوت هستند به این صورت که رنگدانه ها فقط سطح اجسام را رنگی می‌کنند و در آب هم حل نمی‌شوند در حالی که رنگ‌ها جذب ماده مورد رنگرزی می‌شود.
پیگمنت ها چه ویژگی‌هایی دارند؟
از مهم‌ترین ویژگی‌های رنگدانه ها می‌توان به ساختار کریستالی، ماهیت شیمیایی، مقاومت بالا در برابر حرارت، مقاومت بالا در برابر بازها، مقاومت در برابر تغییرات آب و هوایی اشاره کرد همچنین این مواد خاصیت پخش شوندگی دارند و در انواع رنگ بندی متنوع موجود هستند. افزون بر این که ابعاد و اشکال مختلفی نیز دارند. اندازه و ابعاد آن در برخی از ویژگی‌های رنگ از جمله براق بودن و درخشندگی رنگ، قدرت پوشش دهی و جلوگیری از ته نشین شدن رنگ بسیار مؤثر است. پیگمنت ها در اشکال مختلفی از جمله سوزنی، مکعبی، کروی، گره گره و ورقه‌ای وجود دارند. برای مثال ذرات کربن به شکل کروی و رنگ‌دانه‌های آلومینیوم به شکل ورقه‌ای هستند.
پیگمنت و کاربردهای آن
با توجه به ساختار و ویژگی‌هایی که پیگمنت ها دارند در صنایع گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اصلی ترین کاربرد این مواد در ترکیبات پوشاننده سطوح است که سبب محافظت محصولات در برابر ترکیبات شیمیایی، رطوبت و شرایط جوی مختلف می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که برای تولید موارد زیر از رنگ‌دانه‌ها استفاده می‌شود:
- تولید لاک
- تولید رنگ‌های روغنی
- تولید ورنی‌ها
- تولید رنگ‌های سلولزی
- تولید رنگ‌های پلاستیکی
- تولید مرکب‌های چاپ رنگرزی کاغذ و تأسیسات آهنی
آشنایی با انواع پیگمنت های رنگی
اساساً پیگمنت ها به دو دسته طبیعی و مصنوعی تبدیل می‌شوند که نوع طبیعی نیز خود در دو دسته وجود دارد:
- پیگمنت های معدنی: این رنگدانه ها در طبیعت وجود دارند و بعد از استخراج خرد می‌شود و بعد از شسته شدن در اندازه‌های مختلف رتبه‌بندی می‌شوند.
- پیگمنت های آلی: از مهم‌ترین رنگدانه های آلی فتالوسیون ها هستند که در رنگ‌های آبی و سبز وجود دارند و به دلیل مقاومت بالای رنگ‌دانه‌های آبی در برابر عوامل گوناگون با ارزش‌ترین نوع رنگ دانه آلی به حساب می‌آید
- رنگ‌دانه‌های مصنوعی: این نوع از رنگ‌دانه‌ها بر اثر فرآیندهای شیمیایی ساخته می‌شوند شکل ظاهری آن با رنگدانه های طبیعی شباهت زیادی دارد اما خواص و کاربردی متفاوت دارند.
تفاوت‌های بین پیگمنت آلی و معدنی
رنگدانه های آلی و معدنی در موارد زیر با یکدیگر متفاوت هستند:
- روشنایی: رنگدانه های آلی از نوع معدنی درخشنده‌تر و روشن‌تر هستند بنابراین می‌توان به وسیله‌ی آن‌ها رنگ‌های جذاب و روشنی تولید کرد. ولی دوام رنگ‌دانه‌های معدنی بسیار بیشتر از نوع آلی است بنابراین برای مواردی که نیاز به دوام و ماندگاری بیشتر است رنگدانه های معدنی گزینه مناسب‌تری هستند
- پایداری شیمیایی: به دلیل اینکه پیگمنت های آلی در مقایسه با نوع معدنی در حضور حلال های آلی راحت‌تر حل می‌شود در نتیجه رنگ دانه های معدنی برای کاربردهای پوششی قابل اطمینان تر است.
- رنگ: تنوع رنگ در بین رنگ‌دانه‌های معدنی در مقایسه با رنگ‌دانه‌های آلی طیف وسیع تری از رنگ‌ها را پوشش می‌دهد.
- میزان سالم بودن: رنگ‌دانه‌های معدنی احتمال دارد که سالم نباشند اما رنگ‌دانه‌های آلی غیر سمی و سالم هستند.
نمونه هایی از رنگدانه های آلی و معدنی
از مهم‌ترین نمونه پیگمنت های معدنی می‌توان به دی اکسید تیتانیوم، رنگدانه های تقویت کننده سفید، رنگدانه های سیاه، رنگ‌دانه‌های خاکی اکسید آهن، رنگ‌دانه‌های کروم، رنگ‌دانه‌های کادمیوم و رنگ‌دانه‌های فلزی اشاره کرد. و از جمله رنگدانه های آلی می‌توان به آلیزارین، رنگ دانه آزو، رنگ دانه های فتالوسیانین، رنگ دانه کویناکریدون و … اشاره کرد.
چگونه می‌توان از پیگمنت استفاده کرد؟
امروزه کاربرد رنگ دانه بسیار زیاد است زیرا رنگ‌های مختلف از این رنگ‌دانه‌ها تولید می‌شوند. این رنگ‌ها هستند که به اطراف و پیرامون ما جلوه های زیبایی می‌دهند. این مواد جامد و نامحلول هستند برای این که بتوان از آن استفاده کرد این مواد را آسیاب می‌کنند و بعد از تبدیل شدن به ذرات ریز با محلول مخلوط می‌شوند و برای رنگرزی از آن استفاده می‌شود. رنگدانه ها با انتقال موج معینی از نور، نحوه عبور یا منعکس شدن نور را از سطح تغییر می‌دهند.
سخن پایانی
یکی از مهم‌ترین ترکیباتی شیمیایی که امروزه بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد انواع رنگ‌دانه‌ها یا همان پیگمنت ها هستند البته باید توجه داشته باشید که رنگدانه ها لزوماً دارای رنگ نیستند و برخی از انواع آن بی‌رنگ نیز می‌باشند. غالباً این محصولات به صورت پودر هستند و با مخلوط شدن با محلول قابلیت استفاده پیدا می‌کنند.
